Америкага келгандан кейин асосий ишлар

Айтайлик Грин карта дастури ёки АҚШ фуқароси бўлган оила аъзоси орқали АҚШга кўчиб келдингиз.  Вақтинчалик турар-жойингиз ҳам бор.  Ҳўш, бирламчи қилиниши керак бўлган ишлар нимадан иборат? Мазкур мақола шу масалага ойдинлик киритади.

1. Ижтимоий хавфсизлик рақамини (Social Security Number) олинг

АҚШда қонуний ишламоқчи бўлган киши биринчи навбатда Ижтимоий хавфсизлик рақамини (ИХР) ёки Social Security Number (SSN) олиши керак.  Халқ тилида қисқа қилиб “Social” деб аталади.  АҚШга етиб келганингиздан кейин 10 кун ўтиб ИХРни олиш учун мурожаат қилишингиз мумкин.  ИХРни олиш учун ҳужжатларни Ижтимоий хавфсизлик бўлимига (Social Security Agency) топширишингиз керак.  Талаб этиладиган ҳужжатлар рўйҳати билан бу ерда танишиб чиқишингиз мумкин.  Бу ҳужжатлар орасида энг асосийси сизга ишлашга рухсат берувчи визадир.  Агар сизга берилган виза АҚШда ишлашга рухсат бермаса, яни ноиммигрант визаси, унда ИХР олиш осон бўлмайди ва қўшимча ҳужжат тақдим этилиши талаб этилади.

2. Ҳайдовчилик гувоҳномасини олинг

АҚШда ҳайдовчилик гувоҳномаси (Driver License) шахсни тасдиқловчи ҳужжат вазифасини ўтайди.  Шу сабабли, шахсингизни тасдиқлаш учун кўпинча паспорт эмас ҳайдовчилик гувоҳномаси сўралади. Кўп ҳолатларда агар Ўзбекистон ҳайдовчилик ҳужжатини кўрсатсангиз, машина ҳайдаш тестидан озод этиласиз,  ва фақат йўл қоидалари бўйича ёзма тест топширишингиз керак бўлади.

Агар ҳайдовчилик гувоҳномасини олишга тайёр бўлмасангиз (масалан, машина ҳайдашни ҳали билмайсиз), унда “State ID”га,  яни сиз истиқомат қилаётган штат томонидан бериладиган шахсни тасдиқловчи ҳужжатга мурожаат қилинг.

3. Иммигрант ресурс марказлари хизматларидан фойдаланинг

Ҳар бир штат туманларида (county) иммигрант ресурс марказлари мавжуд (кўпинча “Immigrant Resource Center” деб аталади).  Мазкур марказларда иммигрантларга бепул инглиз тилини ўргатиш, компютер саводхонлиги, иш топишга кўмаклашиш, ва юридик хизмат кўрсатиш фаолиятлари йўлга қўйилган.  Бу каби марказлардан инглиз тилини тезроқ ўрганиш учун фойдаланишни назардан қочирманг. Иммигрант ресурс марказларида кўрсатиладиган хизматларнинг аксарияти бепулдир.

4. Дебит/кредит карта очтиринг

АҚШда “credit history” (кредитдан фойдаланиш тарихи) деган тушунча мавжуд.  Кишининг банк берган кредит карта ёки қарздан қандай фойдаланаётганини аниқлаб, унга баҳо берилади.  Масалан, агар сиз кредит карта орқали нарсалар сотиб олиб, банкка вақтида пулни тўламасангиз, бу ҳолат сизнинг кредитдан фойдаланиш тарихингизга салбий таъсир қилиб, сизга пастроқ баҳо берилади.  Аксинча, кредит карта ва умуман банкка бўлган қарзларингизни ўз вақтида тўлаб борган бўлсангиз, сизнинг кредитдан фойдаланиш баҳоингиз баланд бўлади. Бу эса келажакда катта миқдорда қарз олишингизни анча осонлаштиради.

Яхши credit history’га эга бўлиш учун, бирон бир банкдан кредит картани иложи борича тезроқ олиш керак.  Кўпинча кредит карта бериш учун банк сиздан Ижтимоий хавфсизлик рақамини сўрайди.  Агар ҳали ИХРни олмаган бўлсангиз, унда дебит карта (“debit card” ёки “checking account” деб аталади) очтиринг. Бунинг учун банкда ҳисоб очтириб, бир оз маблағ қўйсангиз бўлди.  Ҳисобингизга қўядиган маблағ катта бўлиши шарт эмас, $50 билан ҳам очтиришингиз мумкин. Муҳими бирон нарса сотиб олаётганингизда дебит картангизда қанча маблағ борлигини унутмаслик, ва шу маблағ доирасида олди-сотти қилишдир.

5. АҚШда иш қидириш тизими қандай йўлга қўйилганини тушуниб олинг

Ҳамма жойда бўлгани каби, АҚШда ҳам иш топишнинг энг осон йўли бу танишларингизда иш бор-йўқлигини суриштиришдир. Шу билан бирга, тезроқ иш топиш учун барча манбалардан фойдаланишингиз керак. Масалан, сиз истиқомат қилаётган жойда рус ёки ўзбек тилида чоп этилаётган газеталарнинг бандлик/иш топиш бўлимларини кузатиб боринг. Ёки бўлмаса АҚШда турли ҳил эълонлар учун энг кўп қўлланиладиган Крегслист (www.craigslist.org) веб саҳифасидан фойдаланинг.  Веб саҳифага кирганингиздан кейин, сиз истиқомат қилаётган штатнинг шаҳрини танланг (масалан, New York City) ва “Jobs” бўлимидан касбингизга тўғри келадиган соҳа бўйича иш қидиринг. Ёки бўлмаса,  “Jobs” бўлимига кирганингиздан кейин,  “Russian” ёки “Uzbek” деб қидинг, шунда рус ёки ўзбек тили талаб қилинадиган ишлар рўйҳати чиқади.

Демак, юқорида АҚШга етиб келгандан кейин бирламчи қилиниши керак бўлган ишларни санаб ўтдик.  Сиз бу жараёндан ўтган бўлсангиз яна қандай маслаҳат берган бўлардингиз? Фикр-мулоҳазаларингизни қуйида қолдиришингиз мумкин.